Nederland streeft al jaren naar een rookvrije samenleving, waarbij het verminderen van het aantal rokers centraal staat. Een van de gebruikte strategieën is het verhogen van accijnzen op tabaksproducten. De recente accijnsverhoging, die de prijs van een pakje sigaretten boven de elf euro bracht, was bedoeld om het roken verder te ontmoedigen. Deze maatregel heeft echter geleid tot onverwachte financiële gevolgen. Recent vrijgegeven cijfers van de tabakssector suggereren dat de schatkist mogelijk honderden miljoenen euro’s misloopt door een drastische daling in de verkoop van tabaksproducten.
De accijns op sigaretten en shag maken meer dan de helft van de winkelprijs uit. Na een recente verhoging, is de accijns op een pakje van twintig sigaretten gestegen naar €7,81. Deze aanpassing bracht de totale kosten voor een roker per pakje op meer dan €11. Sindsdien laten de maandelijkse verkoopcijfers een scherpe daling zien, met een afname van meer dan 40 procent in juni, en stabilisatie rond 30 procent in de maanden juli en augustus.
De daling van de verkoop heeft een directe impact op de verwachte inkomsten uit accijnzen en btw voor de overheid. Waar initieel een toename van 400 miljoen euro verwacht werd, wijst de realiteit nu mogelijk op een verlies van 100 miljoen euro. Dit zou een tegenslag van bijna een half miljard euro kunnen betekenen voor het kabinet.
De verhoogde prijzen hebben ook gezorgd voor een toename van grenshandel en smokkel. Steeds meer consumenten wijken uit naar buurlanden als Duitsland voor goedkopere tabaksproducten. Bovendien wordt er gesproken over een toename van de handel in namaakproducten uit landen zoals Polen en Turkije, wat duidt op georganiseerde smokkelactiviteiten.
Het probleem wordt erkend in politiek Den Haag en wordt verwacht verder behandeld te worden op Prinsjesdag. BBB-Kamerlid Henk Vermeer heeft zijn zorgen geuit en vraagt om een heroverweging van de accijnsverhoging. Hij pleit voor verlaging, hetgeen normaal negatief zou zijn voor de schatkist, maar in deze situatie juist een noodzakelijke correctie lijkt.
In een tijd waarin Nederland voor grote fiscale uitdagingen staat, laat deze situatie zien hoe complex het kan zijn om gezondheidsbeleid en fiscaal beleid op elkaar af te stemmen. Terwijl de accijnsverhoging bedoeld was om roken te ontmoedigen, brengt het economische gevolgen met zich mee die niet over het hoofd gezien kunnen worden. Hoewel de gezondheidswinst op lange termijn aanzienlijk kan zijn, vereist de onmiddellijke financiële impact een zorgvuldige heroverweging. De doelstellingen van gezondheidsbevordering en fiscale stabiliteit lijken, in dit geval, op gespannen voet te staan. Een evenwichtige aanpak is noodzakelijk om de langetermijnvoordelen te garanderen zonder te steunen op kortetermijnverliezen.